In twee delen ga ik je uitleggen waarom een vitale darm belangrijk is. In dit eerste deel sta ik uitgebreid stil bij de functies van de darm en zijn bewoners. In het tweede deel ga ik het praktisch voor je maken, zodat je deze informatie kunt gaan toepassen in je dagelijkse leven!

Waarom een vitale darm zo belangrijk is.

Mensen die de darm vitaal weten te houden, blijken langer in goede gezondheid te leven. De bewoners in onze darmen, de darmflora, spelen een belangrijke rol in het behoud van je darmfunctie. De darmflora ondersteunt de spijsvertering, stuurt het immuunsysteem aan en produceert gezonde stoffen. Door je darmen van de juiste voedingsstoffen te voorzien en gezond te leven kunt je de ontwikkeling van verschillende (welvaarts)ziekten mogelijk voorkomen.

We worden tegenwoordig steeds ouder. Dat is heel fijn, maar we willen natuurlijk ook gezond oud worden, zodat we met volle teugen van deze tijd kunnen genieten. Dit laatste blijkt in de praktijk lastiger te zijn. Je bent je er waarschijnlijk wel van bewust dat een gezonde voeding en leefstijl kunnen bijdragen aan het gezonder ouder worden. Wetenschappers zijn vandaag de dag ook steeds meer geïnteresseerd in de invloeden van onze manier van leven op lichaamsprocessen die veranderen tijdens het ouder worden. Om dit te onderzoeken kijken de onderzoekers onder andere naar de bewoners van de zogenaamde ‘Blue zones’. Dit zijn gebieden in de wereld waar relatief veel honderdjarigen wonen. Dankzij de bestudering van deze blauwe zones wordt er steeds meer bekend over de processen die veroudering veroorzaken of juist afremmen. Eén van de processen die hierbij bijzondere aandacht krijgt, is het veranderende milieu in de darm. Hoe komt het dat mensen die de darm in goede conditie weten te houden langer in goede gezondheid leven?[1] Dit komt doordat de functie van de darm verder gaat dan de vertering van voedsel. Ons darmstelsel blijkt ook een grote regelaar te zijn van andere systemen in je lichaam, zoals de hormoonhuishouding, het immuunsysteem en het zenuwstelsel. Gelukkig is de darmgezondheid iets waar je zelf je invloed op kunt uitoefenen. Ik zal in dit artikel ingaan op hoe je je darm jong en vitaal kunt houden. Hiervoor is het echter goed om de functies van de darm en de darmflora eens nader te bekijken.

Veel meer dan alleen het verteren van voeding

Alles wat je in je mond stopt verloopt een vaste route via de maag naar de darmen, met als eindstation de toiletpot. Dit proces wordt ‘de spijsvertering’ genoemd en je darmen zijn hiervan een essentieel onderdeel. Naast de darmen zijn er ook andere organen betrokken bij de spijsvertering, zoals de maag, de lever en de alvleesklier. Je spijsvertering is een ingenieus systeem waarbij al deze organen samenwerken om de voeding die je consumeert af te breken tot stoffen waar het lichaam iets mee kan. De eerste stap van de vertering begint in de mond. Het speeksel bevat enzymen die het voedsel al gedeeltelijk kunnen afbreken voordat het in de maag komt. De maag is niet alleen een ‘bewaarzak’ voor voeding, maar is ook betrokken bij de eiwitvertering. Daarnaast doodt het maagzuur bacteriën die via de mond binnenkomen en een goed functionerende maag kan zo de kans op infecties verkleinen. Nadat deze eerste verteringsstappen genomen zijn, komt de voedselbrij in de darm terecht. Onder invloed van de alvleesklier wordt de voeding in de dunne darm verder verteerd, zodat uiteindelijk koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen en mineralen opgenomen kunnen worden in het lichaam. Alle stoffen die vanuit de darm opgenomen worden, passeren eerst de lever, zodat opgenomen schadelijke stoffen gefilterd kunnen worden voordat ze in de rest van het lichaam terecht komen.

Je darmen verteren dus het eten en alles wat overblijft na dit proces vormt onze ontlasting. Maar de functie van de darmen reikt verder dan het afbreken van voeding en het produceren van poep. In de darm huist een groot gedeelte van je immuunsysteem en daarom spelen de darmen een belangrijke rol in de bescherming tegen ziekten. En ook hier houdt het niet op. Je darm communiceert intensief met het zenuwstelsel en je brein, hierdoor heeft je buik zelfs invloed op je gevoelens. Je zult je afvragen hoe dit allemaal gebeurt? Het zijn de kleine bewoners in je darm die hiervoor verantwoordelijk zijn; miljarden bacteriën die we ook wel de darmflora, de darmmicrobiota of het darmmicrobioom noemen.

Een goede darmflora noodzakelijk voor een optimale gezondheid

Een goede darmgezondheid staat of valt met een goede darmflora. De darmflora ondersteunt de spijsvertering, stuurt het immuunsysteem aan en produceert gezonde stoffen zoals vitaminen en korte keten vetzuren. Ook is de darmflora van belang voor de zogenaamde ‘kolonisatieresistentie’. Dit betekent dat een groot aantal gunstige bacteriën in de darm kunnen voorkomen dat ongunstige bacteriën of schimmels in de darm kunnen groeien. Als er veel goede bacteriën wonen is er immers minder plek voor kwaadwillende soorten.

Verschillende factoren hebben invloed op de gezondheid van je darmflora. Hierbij moet je niet alleen denken aan het voedsel dat je eet. Het gebruik van medicatie kan bijvoorbeeld ook de samenstelling van je darmflora behoorlijk beïnvloeden. Het meest voor de hand liggend zijn de antibiotica die nog steeds op grote schaal gebruikt worden. Deze doden niet alleen de ziekmakende bacteriën, maar ook je gezonde bacteriën. Tijdens het ouder worden zien we echter ook een toename in het gebruik van andere medicatie. Zo gebruikt een grote groep ouderen maagzuurremmers (omeprazol) en niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s) zoals naproxen en diclofenac. Deze medicijnen blijken de samenstelling van de darmflora en de darmfunctie op een ongunstige manier te kunnen beïnvloeden. Maagzuurremmers verstoren de barrièrefunctie van het maagzuur waardoor ziekmakende bacteriën kunnen overleven en zo levend in de darm terecht komen. Inmiddels laten verschillende onderzoeken zien dat het langdurig gebruik van omeprazol een overgroei aan ongunstige bacteriën in het eerste gedeelte van de dunne darm tot gevolg heeft en dat dit klachten als een opgeblazen gevoel en winderigheid geeft.[2] NSAID’s hebben een ander nadelig effect. Deze middelen staan erom bekend om de darm lek te maken. Hierdoor worden stoffen in het lichaam opgenomen die normaal via de ontlasting het lichaam zouden verlaten. Dit zorgt voor een grotere belasting voor de lever die de toxinen moet filteren, maar het zorgt ook voor een laaggradige ontsteking in de darm.[3] Natuurlijk is het in sommige gevallen zinvol om bovengenoemde medicatie te gebruiken, maar het zou in deze gevallen beter zijn om tijdens het gebruik van deze middelen ook de darmgezondheid te ondersteunen met bijvoorbeeld probiotica (een supplement met gunstige bacteriën die de gezondheid ondersteunt).

Je darmbewoners zijn verantwoordelijk voor de productie van grote hoeveelheden korte keten vetzuren. Deze vetzuren, waarvan azijnzuur, propionzuur en boterzuur de belangrijkste zijn, worden gevormd door de fermentatie van specifieke koolhydraten (vezels en prebiotica). Azijnzuur normaliseert de darmmotiliteit en zorgt dus voor een tijdige stoelgang. Boterzuur vormt de belangrijkste energiebron voor darmcellen die zonder deze stof niet kunnen overleven. Zonder boterzuur kan de barrièrefunctie van de darm niet goed in stand gehouden worden met als gevolg dat de darm gaat lekken. Boterzuur werkt daarnaast ook ontstekingsremmend en zorgt voor een gezond immuunsysteem. Als laatste wordt een klein deel opgenomen in het lichaam, waar het onder andere invloed blijkt te hebben op de geheugenfunctie.[4]

Darmflora uit balans bij het ouder worden

Tijdens het ouder worden, verandert het milieu in de darm. De darm beweegt de voedselbrij minder snel voort waardoor de stoelgang verstoort raakt en toxische stoffen langer de kans krijgen om op de darm in te werken. Ook zien we dat de darmflora verarmt en de aantallen goede bacteriën in de darm afnemen. In de oudere darm worden er bijvoorbeeld minder bacteriën gevonden die boterzuur kunnen produceren. Verder ontstaat er een tendens waarbij de darm gevoeliger wordt voor kleine ontstekingen. Hierdoor kan de darmbarrière niet goed in stand gehouden worden en er kunnen door het gehele lichaam processen verstoord raken. Dit kan leiden tot problemen met de stoelgang, je krijgt bijvoorbeeld last van obstipatie of diarree, maar ook het ontstaan van hart- en vaatziekten, dementie en diabetes type 2 worden in verband gebracht met een verstoorde darmflora.[5] Als artsen of therapeuten praten met patiënten, dan blijkt inderdaad dat deze aandoeningen vaak gepaard gaan met darmklachten. Wetenschappelijk onderzoek kan echter nog niet goed aangeven of een verstoorde darmfunctie een oorzaak of een gevolg is van een ziekte, maar steeds vaker blijkt wel dat klachten kunnen afnemen als de darmgezondheid wordt hersteld.

Het volledige artikel is verschenen in het tijdschrift Medisch Dossier. Meer informatie vind je hier

In deel 2 ga ik het praktisch voor je maken. Lees je weer mee?

Referenties

1. Cai D, Zhao S, Li D, et al. Nutrient Intake Is Associated with Longevity Characterization by Metabolites and Element Profiles of Healthy Centenarians. 2016 Sep 19;8(9).
2. Imhann F, Bonder MJ, Vila AV, Fu J, Mujagic Z, Vork L, Tigchelaar EF, Jankipersadsing SA, Cenit MC, Harmsen HJ, Dijkstra G. Proton pump inhibitors affect the gut microbiome. 2016 May 1;65(5):740-8.
3. Graham DY, Opekun AR, Willingham FF, Qureshi WA. Visible small-intestinal mucosal injury in chronic NSAID users. Clinical Gastroenterology and Hepatology. 2005 Jan 31;3(1):55-9.
4. Sonnenburg JL, Bäckhed F. Diet-microbiota interactions as moderators of human metabolism. Nature. 2016 Jul 7;535(7610):56-64.
5. Liu Y, Gibson GR, Walton GE. Impact of high fat diets, prebiotics and probiotics on gut microbiota and immune function, with relevance to elderly populations. Nutrition and Aging. 2015 Jan 1;3(2-4):171-92.