Wist je dat de bacteriën in en op je lichaam van invloed zijn op hoe goed je je kunt bewegen? In dit eerste deel zal ik je uitleggen hoe dat zit. Natuurlijk geef ik je in deel 2 weer tips om je gewrichten in goede conditie te houden.

Gewrichtsproblemen.

Bijna 2 miljoen Nederlanders hebben een chronische aandoening aan de gewrichten. De meest voorkomende gewrichtsklachten zijn artrose en artritis, in de volksmond ook wel gewrichtsslijtage en gewrichtsontsteking genoemd. Naast deze twee aandoeningen, komt jicht geregeld voor. Een gewrichtsaandoening waarbij urinezuurkristallen zich afzetten in de gewrichten door een ontregeling in de stofwisseling. Het is interessant om te zien dat deze gewrichtsklachten, naast de manifestatie in de gewrichten, nog een ander kenmerk gemeenschappelijk hebben. Ze laten allen een verstoring zien in de bacteriën die in en op het lichaam leven. Niet alleen in de darm, maar ook in de mondholte.

Er bestaan vele soorten gewrichtsklachten. Reuma alleen omvat al meer dan 100 chronische aandoeningen aan de gewrichten, spieren of pezen. Dit artikel richt zich met name op artrose en reumatoïde artritis, en in mindere mate jicht. Het is hierbij belangrijk om je te realiseren dat informatie en adviezen in het artikel de grootste effecten kunnen sorteren als zij toegepast worden in het beginstadium van de ziekte. Eenmaal ontstane schade aan een gewricht herstelt zich over het algemeen moeilijk. Zeker bij ernstigere vormen van reumatoïde artritis zal daarnaast behandeling door een reumatoloog noodzakelijk zijn. Een combinatie van reguliere- en complementaire zorg is in deze gevallen aanbevelenswaardig.

De meeste mensen met gewrichtsklachten hebben last van pijn en/of stijfheid in één of meerdere gewrichten. Bewegen gaat moeilijk en is soms beperkt mogelijk. Met name het in beweging komen kan lastig zijn. Uiteindelijk leiden deze problemen ook tot vermoeidheid. Gewrichtsklachten hebben zeker in het beginstadium een grillig verloop. De klachten kunnen plots verdwijnen, maar ook opeens weer tevoorschijn komen. Het hebben van gewrichtsproblemen kan een grote impact hebben op het dagelijkse leven. 1

De behandeling is meestal gericht op pijnreductie, het remmen van ontstekingen en het voorkomen van (verdere) gewrichtsschade met medicatie. Ondanks dat dit belangrijke onderdelen zijn van de behandeling van gewrichtsklachten, pakken zij niet direct de oorzaak van het probleem aan. Het is zinvol om naast deze behandeling te focussen op het uitbalanceren van voeding en leefstijl. Het herstellen van een disbalans in de bacteriële flora mag hierbij natuurlijk niet ontbreken.

Hoe ontstaan gewrichtsproblemen?

De ontwikkeling van gewrichtsproblemen is een samenspel tussen genen en de omgeving. Uit onderzoek in eeneiige tweelingen blijkt dat de kans op het ontwikkelen van artritis voor één van de tweeling 15-40% is, als de ander reuma heeft ontwikkeld. Het hebben van alléén een bepaald gen is dus niet voldoende om de ziekte te ontwikkelen. Dit resultaat laat zien dat genen een rol spelen, maar dat er één of meerdere triggers uit de omgeving nodig zijn om de ziekte daadwerkelijk te ontwikkelen. Deze stelling wordt verder ondersteund door onderzoek dat uitgevoerd is door Gomez en collega’s. Zij toonden aan dat een gen in combinatie met een infectie in de darm met een clostridium bacterie, de ontwikkeling van artritis kan veroorzaken. 2 Daarnaast blijken mensen met artritis al last te hebben van een disbalans in de bacteriële flora in de mond, ver voordat de gewrichtsklachten tot uiting komen. 3

Omgevingsfactoren die verder een rol spelen zijn roken, medicijngebruik en voeding. Een groep medicijnen die een systemische laaggradige ontsteking in de hand werkt, zijn de niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID) zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac. Tegenstrijdig genoeg worden deze ook voorgeschreven als ontstekingsremmer bij gewrichtsklachten. NSAID’s zijn middelen waarvan bekend is dat zij een lekkende darm veroorzaken. 4 Omdat het belangrijke medicijnen zijn bij de bestrijding van pijn is het helaas niet altijd mogelijk om ze te laten liggen. Het is dan van belang om het lichaam te ondersteunen met de juiste nutriënten om belasting van bijvoorbeeld het spijsverteringsstelsel en de lever zo veel mogelijk te beperken. Bepaalde probiotica, maar ook ijzer en vitamine C kunnen daarom zinvol zijn om te suppleren bij het gebruik van een NSAID.

Een bekend voorbeeld van de rol die voeding speelt bij het ontstaan van gewrichtsklachten, is de consumptie van purine-houdende voedingsmiddelen en het ontstaan van jicht. Door een ontregeling in de stofwisseling van het lichaam, zorgen deze voedingsmiddelen voor een afzetting van urinezuur in de gewrichten. Hierdoor kan erge pijn ontstaan. 1 Een complementaire therapie is dan ook om purine-houdende voeding, zoals (orgaan)vlees, sojaproducten, asperges, spinazie en paddenstoelen, te laten staan.

Ongunstige bacteriën voorbode van problemen

Tandvleesontsteking (gingivitis en parodontitis) en een disbalans in de mondflora blijken een voorspellende factor te zijn voor het ontstaan van gewrichtsaandoeningen. Mensen met artritis hebben vaker last van bloedend tandvlees en missen vaker tanden dan gezonde mensen. Er zijn een aantal bacteriën in de mondholte gevonden die een rol spelen in het ontstaan van tandvleesontsteking. Eén daarvan lijkt een sleutelrol te spelen en een link te zijn tussen de mondholte en gewrichtsontstekingen. Porphyromonas gingivalis is een ongunstige bacterie die geregeld wordt gevonden in de mondholte van mensen met parodontitis. De bacterie kan op twee manieren invloed hebben op de ontwikkeling van artritis. Omdat er DNA van de bacterie is gevonden in de gewrichtsvloeistof van sommige patiënten, lijkt het erop dat (het DNA van) de bacterie door het immuunsysteem getransporteerd wordt van de mondholte naar de gewrichten. Hier kan het een bestaande gewrichtsontsteking verergeren. Dit geeft wel aan dat er dan al een ontsteking aanwezig moet zijn. De bacterie kan ook gewrichtsontsteking veróórzaken. P. gingivalis is in staat om eiwitten zodanig aan te passen dat er een verhoogde kans is op een kruisreactie met lichaamseigen cellen. Anders gezegd, de bacterie maakt een eiwit dat erg lijkt op een lichaamseigen eiwit dat met name in de gewrichten voorkomt. Hierdoor raakt het immuunsysteem verward en kunnen de eigen gewrichten aangevallen worden. Er zou dan artritis kunnen ontstaan. 5

De invloed van ongunstige bacteriën op artrose verloopt anders dan bij artritis. Men dacht dat artrose enkel gewrichtsslijtage was en dat het hoorde bij het ouder worden of bij het hebben van overgewicht. Het ligt echter iets ingewikkelder. Verschillende onderzoeken laten zien dat de darmflora invloed kan hebben op het verloop van artrose. Een westers dieet, rijk aan vet en suiker, kan zorgen voor overgewicht en/of een verstoring in de darmflora. Hierdoor kunnen schadelijke stukjes van ongunstige bacteriën uit de darm lekken en zorgen voor laaggradige ontsteking die zich kan uiten in gewrichtsklachten. 6 Het is overigens niet gek dat deze aandoening zich op latere leeftijd manifesteert. Bij het ouder worden, verandert de samenstelling van de darmflora zodanig, dat deze bevattelijker wordt voor ongunstige bacteriën.

Benieuwd hoe je deze informatie kunt toepassen in je dagelijkse leven? Lees verder in deel 2 welke voeding en nutriënten je gewrichten ondersteunen.

Het volledige artikel is verschenen in het tijdschrift Medisch Dossier. Meer informatie vind je hier

Referenties

1. NHG-Standaard Artritis | NHG [Internet]. [cited 2018 Mar 1]. Available from: https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-artritis
2. Gomez A, Luckey D, Yeoman CJ, Marietta E V., Berg Miller ME, Murray JA, et al. Loss of Sex and Age Driven Differences in the Gut Microbiome Characterize Arthritis-Susceptible *0401 Mice but Not Arthritis-Resistant *0402 Mice. Highlander SK, editor. PLoS One [Internet]. 2012 Apr 24 [cited 2018 Mar 1];7(4):e36095. Available from: http://dx.plos.org/10.1371/journal.pone.0036095
3. Taneja V. Arthritis susceptibility and the gut microbiome. FEBS Lett [Internet]. 2014 Nov 17 [cited 2018 Mar 1];588(22):4244–9. Available from: http://doi.wiley.com/10.1016/j.febslet.2014.05.034
4. Wallace JL. Polypharmacy of Osteoarthritis: The Perfect Intestinal Storm. Dig Dis Sci [Internet]. 2013 Nov 25 [cited 2018 Jan 29];58(11):3088–93. Available from: http://link.springer.com/10.1007/s10620-013-2777-8
5. Schrijver IA, Melief M-J, Tak PP, Hazenberg MP, Laman JD. Antigen-presenting cells containing bacterial peptidoglycan in synovial tissues of rheumatoid arthritis patients coexpress costimulatory molecules and cytokines. Arthritis Rheum [Internet]. 2000 Oct 1 [cited 2018 Mar 1];43(10):2160–8. Available from: http://doi.wiley.com/10.1002/1529-0131%28200010%2943%3A10%3C2160%3A%3AAID-ANR3%3E3.0.CO%3B2-T
6. Li Y, Luo W, Deng Z, Lei G. Diet-Intestinal Microbiota Axis in Osteoarthritis: A Possible Role. Mediators Inflamm [Internet]. 2016 [cited 2018 Feb 21];2016:3495173. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27610004