Antibiotica schakelen naast de ongunstige bacteriën ook een gedeelte van de goede bacteriën in je darmen uit. Daarmee vertel ik je waarschijnlijk niets nieuws. Maar wist je dat het steeds duidelijker wordt dat ook andere medicijnen invloed hebben op de samenstelling van de darmflora? En dat verschillende medicijnen, mogelijk mede daardoor, darmklachten kunnen veroorzaken?

Antibiotica soms noodzakelijk

Soms kan het nodig zijn om antibiotica te gebruiken. Je hebt bijvoorbeeld een infectie of er is een small intestinal bacterial overgrowth (SIBO) geconstateerd. De antibiotica worden dan gegeven om schadelijke bacteriën in hun groei te remmen of te doden, zodat je weer beter wordt. Dat het gebruik van een antibioticum ook een gedeelte van de gunstige bacteriën in de darm doodt, wordt dan voor lief genomen. Het bestrijden van de schadelijke bacteriën is op dat moment van groter belang.

In dit geval is het bekend dat het gebruik van antibiotica een ongunstige uitwerking heeft op de darmflora. Artsen zijn in Nederland dan ook zorgvuldig in het voorschrijven van deze medicatie. Alleen als het echt noodzakelijk is, krijgt iemand antibiotica en dan het liefst een vorm die de minste schade veroorzaakt aan de gunstige darmflora.

Een grootschalig onderzoek uitgevoerd door wetenschappers van de Universiteit van Heidelberg laat echter zien dat antibiotica niet de enige medicijnen zijn die invloed hebben op de darmmicrobiota. Een groot aantal andere middelen die helemaal niet bedoeld zijn om bacteriën te doden, blijken de samenstelling van onze darmbewoners te kunnen veranderen.

Medicijnen en de darmflora

Voor dit onderzoek kweekten de onderzoekers 40 van de meest voorkomende darmbacteriën. Vervolgens stelden ze deze bacteriën bloot aan bijna 1000 verschillende medicijnen, waarvan 835 medicijnen die niet bedoeld zijn om bacteriën te doden. Bijna een kwart van deze medicijnen bleek toch invloed te hebben op darmbacteriën. Het gaat om maagzuurremmers (protonpompremmers, zoals omeprazol), bloeddrukverlagers, antihistaminica tegen allergie, antipsychotica en pijnstillers.

Daarnaast toonden de wetenschappers aan dat deze medicijnen een rol kunnen spelen in het ontstaan van antibioticaresistentie.

Dit onderzoek kan dienen als verklaring waarom er ook geregeld maagdarmklachten optreden als bijwerking van het gebruik van verschillende medicijnen. Voor harde conclusies is er echter nog vervolgonderzoek nodig.

Medicijnen en darmklachten

Van een aantal medicijnen is al wel goed vastgesteld hoe deze maagdarmklachten kunnen veroorzaken. De belangrijkste voorbeelden hiervan zijn het langdurig gebruik van maagzuurremmers (protonpompremmers, zoals omeprazol) en pijnstillers van de soort ‘niet-steroïde anti-inflammatoire drugs’ (NSAID, zoals ibuprofen en naproxen).

Maagzuurremmers zorgen voor een verminderde zuurgraad in de maag. Hierdoor worden ongunstige bacteriën niet altijd meer gedood door het maagzuur. Zeker bij langdurig gebruik bestaat de kans dat levende bacteriën de maag kunnen passeren en vervolgens in de darm kunnen groeien. Verschillende onderzoeken laten zien dat de samenstelling van de darmflora verandert na het gebruik van omeprazol gedurende enkele maanden. Deze onbalans kan op zichzelf weer zorgen voor spijsverteringsproblemen.

De oorzaak van het ontstaan van maagdarmklachten door het gebruik van een NSAID wordt in een andere hoek gevonden. Een NSAID is in staat om de darm doorlaatbaarder te maken, waardoor er een lekkende darm ontstaat. Hierdoor kun je darmklachten krijgen en worden voedingsstoffen mogelijk minder goed opgenomen. Daarnaast kan een NSAID (kleine) bloedingen veroorzaken in de maag en de darmen, wat pijn of maagdarmongemakken kan geven.

Kun je er iets aan doen?

Het is niet altijd mogelijk om onder begeleiding van je arts te stoppen met medicatie of een ander middel uit te proberen. Als je denkt dat je buikklachten veroorzaakt worden door medicatie die je gebruikt, ga dan praten met je arts. Hij of zij kan met je meedenken en oplossingen zoeken. Stop het gebruik van medicatie echter nooit op eigen houtje.

Als het niet mogelijk is om te stoppen met je medicijnen of als er geen alternatieve middelen voor handen zijn, dan kun je een aantal dingen doen om bijwerkingen en gezondheidsklachten te beperken. Neem de medicijnen in zoals voorgeschreven. Dat klinkt als een open deur, maar veel mensen doen dit niet. Moet je een middel innemen bij de maaltijd? Doe dit dan niet op een lege maag, want dan bestaat de kans dat je bijvoorbeeld maagklachten krijgt. Door een medicijn in te nemen zoals voorgeschreven kun je het optreden van bijwerkingen mogelijk verminderen. Bovendien zal je medicatie beter werken.

Het kan ook zinvol zijn om naast het gebruik van medicijnen, voedingssupplementen te gebruiken. Een aantal medicijnen zorgen bij langdurig gebruik voor een vitamine- of mineralentekort. Dit kan mogelijk voorkomen worden door een supplement te gebruiken.

Probiotica bij antibiotica

Bij het gebruik van antibiotica kun je probiotica gebruiken. Op deze manier kun je het ontstaan van antibiotica-geassocieerde diarree wellicht voorkomen. Recent heeft professor Ger Rijkers een onderzoek gepubliceerd dat de werkzaamheid van verschillende probiotica producten op de Nederlandse markt bekeek. Met name Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) blijkt erg effectief te zijn in het voorkomen van diarree tijdens een antibioticakuur.

Supplementen en maagzuurremmers

Ook bij het gebruik van maagzuurremmers kan het zinvol zijn om probiotica te gebruiken. Probiotica kunnen de spijsvertering stimuleren en de darmmicrobiota in balans houden. Gebruik daarnaast ook een supplement met vitamine B12 en magnesium. De opname van vitamine B12 en magnesium is namelijk afhankelijk van de aanwezigheid van voldoende maagzuur. Lees hier 5 tips bij brandend maagzuur!

Supplementen en een NSAID

Als je geregeld een NSAID moet gebruiken, kun je je darmen ondersteunen met het gebruik van het aminozuur glutamine. Deze stof is belangrijk voor het in stand houden van een goede darmbarrière. Ter ondersteuning van je immuunsysteem kun je (extra) vitamine C gebruiken. Bij het gebruik van een NSAID kan er soms een ijzertekort ontstaan of een verhoogde behoefte aan zink. Het is echter aan te raden om deze supplementen alleen in overleg met een deskundige te gebruiken. Ook supplementen kunnen bij verkeerd gebruik namelijk bijwerkingen geven en maagdarmklachten veroorzaken.

Neem de medicijnen en supplementen die je gebruikt eens goed onder de loep en kijk, eventueel in samenwerking met een deskundige, of hier mogelijk een oorzaak van maagdarmklachten in verborgen zit.

Dit artikel is in aangepaste vorm verschenen in het tijdschrift Prikkels van de Prikkelbare Darm Syndroom belangenvereniging. Meer informatie vind je hier

Referenties

Maier L, Pruteanu M, Kuhn M, Zeller G, Telzerow A, Anderson EE, Brochado AR, Fernandez KC, Dose H, Mori H, Patil KR. Extensive impact of non-antibiotic drugs on human gut bacteria. Nature. 2018 Mar;555(7698):623.

Imhann F, Bonder MJ, Vila AV, Fu J, Mujagic Z, Vork L, Tigchelaar EF, Jankipersadsing SA, Cenit MC, Harmsen HJ, Dijkstra G. Proton pump inhibitors affect the gut microbiome. Gut. 2016 May 1;65(5):740-8.

Bjarnason I. Intestinal permeability. Gut. 1994 Jan 1;35(1 Suppl):S18-22.

Agamennone V, Krul CAM, Rijkers G and Kort R. A practical guide for probiotics applied to the case of antibiotic-associated diarrhea in The Netherlands. BMC Gastroenterology2018 18:103.

Park SC, Chun HJ, Kang CD, Sul D. Prevention and management of non-steroidal anti-inflammatory drugs-induced small intestinal injury. World journal of gastroenterology: WJG. 2011 Nov 14;17(42):4647.