De kennis van geneeskrachtige planten, fytotherapie of kruidengeneeskunde genoemd, is al heel oud. Zowel de oude Egyptenaren als de Indiërs en Chinezen hadden een geneeskundig systeem dat gebaseerd was op het gebruik van kruiden. Het gebruik van planten is door de eeuwen heen nooit verloren gegaan. Helaas wordt het tegenwoordig maar al te vaak bestempeld als ‘alternatieve therapie’. Zonde, want de kruidengeneeskunde is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Bovendien kunnen plantaardige middelen helpen bij PDS-klachten.

De term fytotherapie wordt voor het eerst gebruikt door de Franse arts Leclerc aan het begin van de 19^de eeuw. Hij stelde dat het gebruik van kruidenmiddelen gebaseerd dient te zijn op wetenschappelijke inzichten. De moderne definitie van fytotherapie sluit hier nog steeds op aan. Door middel van geneeskrachtige planten worden aandoeningen bij mens en dier behandeld, verminderd of voorkomen. Belangrijke criteria voor het gebruik van kruiden en kruidenmiddelen zijn de kwaliteit van de plant en de bereiding ervan; de werkzaamheid en de veiligheid van de gebruikte middelen.

Fytotherapie is geen homeopathie

Bij het therapeutische gebruik van een kruid binnen de kruidengeneeskunde gaat het altijd om gebruik van een middel dat werkzame inhoudsstoffen bevat. Dit is aantoonbaar via analyses in het laboratorium. Bij het gebruik van een homeopathisch middel is dit niet (altijd) het geval. Binnen de homeopathie wordt gebruik gemaakt van sterke verdunningen. Na een homeopathische bereiding beschikt het middel niet meer over aanwijsbare inhoudsstoffen.

Het geneeskrachtige gebruik van een kruid heeft effecten op de biologische lichaamsfuncties, zoals dit ook het geval is bij reguliere medicatie, dit in tegenstelling tot een homeopathisch middel.

Een ander verschil tussen fytotherapie en homeopathie is de manier van diagnosticeren van een aandoening. De fytotherapie maakt gebruikt van het medisch wetenschappelijke systeem en sluit daarbij aan op de reguliere geneeskunde. De homeopathie maakt gebruik van een geheel eigen diagnostisch systeem, dat vanuit de medische wereld (nog) niet te staven is.

Je ziet, fytotherapie is geen ‘alternatieve therapie’. De toepassing van kruiden is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en de gebruikte kruidenmiddelen bevatten aantoonbaar werkzame stoffen. Dit brengt wel enige waakzaamheid van de gebruiker van kruidenmiddelen met zich mee. Het gebruik van een kruid is hierdoor niet altijd veilig, omdat er interacties kunnen ontstaan met andere medicatie of omdat bepaalde kruiden niet ingezet kunnen worden bij specifieke ziektes vanwege verwachte bijwerkingen. Het is daarom belangrijk om vóór gebruik van een kruid altijd te overleggen met een deskundige, zoals een goed opgeleide fytotherapeut of fytotherapeutisch arts.

Kruiden bij PDS

Het gebruik van kruiden is bij uitstek geschikt bij chronische aandoeningen, zoals PDS. Een van de bekendste middelen bij PDS is pepermunt. De toepassing van maagsapresistentie pepermuntoliecapsules leidt bij menig PDS-patiënt tot een vermindering van krampen en een opgeblazen gevoel. Door gedegen wetenschappelijk onderzoek is het gebruik hiervan inmiddels zo goed onderbouwd én ingeburgerd dat ook artsen het regelmatig voorschrijven. Hiermee is een traditionele toepassing van een kruid uit de ‘alternatieve hoek’ getrokken en weer in ere hersteld.

Ondanks dat pepermunt het bekendst is, is het niet de enige plant die effecten heeft bij maagdarmproblemen. Hieronder wordt een (zeer) beknopt overzicht gegeven van verschillende effecten die plantaardige middelen op de spijsvertering kunnen hebben.

Beïnvloeding van de darmflora en de stoelgang

Het gebruik van probiotica om de darmflora te beïnvloeden zal bekend zijn. Met planten of stoffen uit planten kun je echter je eigen gezonde bacteriën voeden en zo de samenstelling van je darmflora beïnvloeden. Deze stoffen worden ook wel prebiotica genoemd. Bekende prebiotica zijn inuline en fructo-oligosacchariden (FOS) die gewonnen worden uit planten zoals witlof. Door de samenstelling van de darmflora te verbeteren, zorgen deze vezels tevens voor een betere stoelgang. Met name bij obstipatie kunnen inuline en FOS de stoelgang vergemakkelijken. Let wel op, veel prebiotica kunnen niet gebruikt worden als je een FODMAP-arm voedingspatroon volgt.

Daarnaast zijn er plantstoffen die via andere wegen de samenstelling van de darmflora beïnvloeden, bijvoorbeeld door het remmen van ontstekingen in de darm. Een voorbeeld hiervan is curcumine, de werkzame stof in curcuma (Curcuma longa). In verschillende wetenschappelijke onderzoeken is aangetoond dat curcumine, ondanks dat het niet als voeding voor de darmflora fungeert, toch de samenstelling van de darmflora in positieve zin aanpast.

De spijsvertering

Planten met bitterstoffen kunnen ingezet worden bij spijsverteringsklachten. Ze stimuleren de aanmaak van spijsverteringssappen en bevorderen daardoor de vertering van voeding. Omdat veel PDS’ers last hebben van het verteren van een of meerdere voedingsmiddelen door een voedselovergevoeligheid, kunnen kruiden met bitterstoffen uitkomst bieden. Bitterstoffen stimuleren bovendien de eetlust, helpen bij leverproblemen en ondersteunen de suikerstofwisseling.

Planten die rijk zijn aan bitterstoffen zijn onder andere gentiaan (Gentiana lutea), paardenbloem (Taraxacum officinale), duizendguldenkruid (Centaurium erythraea) en artisjok.

Wellicht realiseer je je opeens dat je meer kruidenmiddelen gebruikt, of in het verleden gebruikt hebt, dan je op het eerste gezicht dacht. Wil je het gebruik van een plantaardig middel eens proberen? Laat je dan adviseren door een fytotherapeut of fytotherapeutisch arts. Zo krijg je een behandeling die het best aansluit op je persoonlijke situatie en weet je zeker dat het gebruik van het kruid veilig is.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie, een wetenschappelijke vereniging van artsen, wetenschappers, apothekers, therapeuten en plantentelers die zich sterk maakt voor de kwaliteit en betrouwbaarheid van plantaardige (genees)middelen. Meer informatie over fytotherapie en de vereniging vind je op www.fyto.nl.

Het artikel is eerder verschenen in het tijdschrift Prikkels van de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie