Bijna de helft van de Nederlanders gebruikt een of meerdere voedingssupplementen. We doen graag iets extra’s als het aankomt op onze gezondheid. Wanneer is het gebruik van een voedingssupplement zinvol? En waar moet u allemaal rekening mee houden, als u kiest voor het gebruik van een supplement?

Volgens de definitie van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) is een voedingssupplement een product dat bedoeld is als aanvulling op de normale voeding en een geconcentreerde bron van vitaminen, mineralen of andere bioactieve stoffen bevat. Deze andere bioactieve stoffen zijn bijvoorbeeld omega-3 vetzuren uit visolie of plantaardige stoffen, zoals curcumine uit kurkuma. Het product bestaat uit pillen, capsules, druppels, poeders of drankjes. Op het etiket van het product moet duidelijk vermeld staat hoe het gebruikt dient te worden, in welke dosering en welke stoffen er allemaal in zitten. [1]

Natuurlijk of synthetisch?

In een lijst uitgegeven door de NVWA staat vermeld welke vormen van vitaminen en mineralen toegevoegd mogen worden aan voedingssupplementen. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen vitaminen zoals deze in de voeding voorkomen, zoals folaat, of de synthetische vorm foliumzuur. Beide mogen gebruikt worden in supplementen. Overigens wil het niet zeggen dat de ‘natuurlijke’ vorm van een voedingsstof niet in een laboratorium gemaakt wordt. Er wordt nog wel eens gedacht dat natuurlijke verbindingen uit voeding gewonnen worden en vervolgens in geconcentreerde vorm in een supplement worden verwerkt. Een groot aantal ‘natuurlijke’ voedingsstoffen wordt echter gewoon fabrieksmatig geproduceerd. Pas als een supplement geconcentreerde groente- of fruitconcentraten bevat, kan men spreken van een natuurlijke bron.

In sommige gevallen kan het lichaam onderscheid maken tussen een verbinding zoals deze in de voeding voorkomt en zijn synthetische tegenhanger. Er zijn aanwijzingen dat het lichaam soms beter in staat is om de natuurlijke variant te verwerken en gebruiken, dan de synthetische variant. Dit is bijvoorbeeld het geval met folaat en foliumzuur.[2] Een supplement met voedingsstoffen zoals deze in de normale voeding voorkomen kan daarom de voorkeur hebben.

Gevolgen voor gezondheid

Er wordt al lange tijd onderzoek gedaan naar het gebruik van voedingssupplementen en de gevolgen voor de gezondheid. Word je inderdaad gezonder als je supplementen slikt? De resultaten van dit soort onderzoeken zijn echter verre van eenduidig. Veel van dit type onderzoek wordt zodanig opgezet dat er geen oorzakelijke verbanden te trekken zijn uit de resultaten. Wetenschappers kijken bijvoorbeeld naar een groep mensen die uit zichzelf geen supplementen gebruikt en een groep die een multivitaminen-mineralensupplement (multi) gebruikt. Beide groepen worden vervolgens een periode gevolgd en er wordt gekeken wie er vaker een bepaalde aandoening krijgt, zoals hart- en vaatziekten. Als blijkt dat hart- en vaatziekten in de supplementengroep minder vaak voorkomen, dan mag niet geconcludeerd worden dat het gebruik van een multi dus zorgt voor een lagere kans op hart- en vaatziekten. Er kunnen nog vele andere factoren een rol spelen.

Mensen die uit zichzelf een voedingssupplement gebruiken, zijn mogelijk al bewuster bezig met hun gezondheid en eten en leven gezonder. Om te concluderen dat voedingssupplementen de kans op ziekte verkleinen is een ander type onderzoek nodig, namelijk een klinisch gerandomiseerde studie waarbij een groep mensen een multi krijgt en een andere groep mensen met dezelfde karakteristieken een placebo ofwel neppil krijgt.

Als we niet kunnen concluderen dat het gebruik van voedingssupplementen iemand gezonder maakt of ziekte voorkomt, wat kunnen we dan wel zeggen over de effecten van voedingssupplementen op de gezondheid?

Positieve effecten

Het gebruik van sommige supplementen tijdens een bepaalde levensfase heeft overduidelijk positieve effecten. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van foliumzuur rondom de zwangerschap ter voorkoming van aangeboren afwijkingen aan de hersenen en het ruggenmerg van het ongeboren kind; het gebruik van vitamine D door ouderen, zwangere vrouwen en jonge kinderen ter ondersteuning van de botgezondheid en het immuunsysteem of het gebruik van probiotica bij antibiotica-geassocieerde diarree. Je ziet echter dat het in deze gevallen gaat om het gebruik van specifieke voedingsstoffen tijdens een bepaalde levensfase of periode. Wetenschappelijk onderzoek wijst niet uit dat er een one size fits all bestaat. Oftewel, niet iedereen heeft baat bij het langdurig gebruik van een bepaalde voedingsstof.

Negatieve effecten?

Ondanks dat er vele pogingen gedaan zijn, is er geen overtuigend bewijs dat een gezond persoon bij het gebruik van een multi minder kans heeft op hart- en vaatziekten, cognitieve problemen of kanker. Sterker nog, soms komt er zelfs uit onderzoek dat het gebruik van een supplement een verhoogde kans geeft op aandoeningen. Dit is het geval voor het gebruik van een multi, maar bijvoorbeeld ook voor het gebruik van antioxidanten door rokers.[3-5] Waar dit precies mee te maken heeft, is niet duidelijk. Het zou bijvoorbeeld kunnen komen door genetische variaties tussen mensen, het gebruik van synthetische vitaminen en mineralen of we weten simpelweg nog niet voldoende over de werkingsmechanismen van bepaalde voedingsstoffen in ons lichaam en we proberen iets op een verkeerde manier te corrigeren.

Natuurlijk zijn er ook onderzoeken waaruit blijkt dat het gebruik van voedingssupplementen wel degelijk positieve effecten heeft.

Dit zijn enkele voorbeelden, maar je ziet dat het beeld genuanceerd is. In sommige gevallen, kunnen bepaalde voedingssupplementen bij een specifieke groep mensen zinvol zijn om te gebruiken. Dit maakt dat het gebruik van voedingssupplementen om gedegen kennis vraagt. Het is niet ‘baat het niet, dan schaadt het niet’. Dit geldt zowel voor het gebruik van vitaminen, mineralen, kruidenmiddelen en overige voedingsstoffen waaronder omega3-vetzuren.

Een voedingssupplement als onderdeel van een gezonde leefstijl?

We moeten ons afvragen of we een gezonde voeding kunnen reduceren tot een bepaalde hoeveelheid benodigde koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen en mineralen. Met deze manier van denken zou je inderdaad de voeding gemakkelijk kunnen aanvullen met het nemen van een voedingssupplement. Ben je echter van mening dat voeding meer is dan de som der delen, dan is het aanvullen van de voeding met een voedingssupplement niet altijd de juiste oplossing. Voeding is per slot van rekening meer dan alleen een hoeveelheid eiwitten, vitaminen en mineralen. Het bevat nog vele andere stuffen die gunstig zijn voor onze gezondheid, zoals fytonutriënten (plantstoffen) die niet in supplementen voorkomen. Bovendien werken deze stoffen gezamenlijk soms beter dan de geïsoleerde stoffen in een hoge dosering, zoals in een voedingssupplement.

Gezonde voeding en leefstijl

De basis van gezondheid is dan ook een gezonde voeding en leefstijl. In die zin heeft de verplichte vermelding op het etiket van een voedingssupplement gelijk, het is namelijk geen vervanging van een gevarieerde voeding. Echter, kijken we naar de verschillende voedselconsumptiepeilingen die door de jaren heen zijn opgesteld voor het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dan zien we dat een groot gedeelte van de Nederlanders verre van de aanbevolen hoeveelheden groente, fruit en vis binnen krijgt. Het gebruik van een lage dosering multi, met daarin 100-200 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitaminen en mineralen, kan in dit geval gezondheidswinst opleveren. Gebruik kan tevens zinvol zijn bij ziekte of om tekorten te voorkomen bij het gebruik van bepaalde medicijnen. In deze laatste gevallen is echter kennis van zaken nodig, laat je dus goed informeren voordat je een voedingssupplement gaat gebruiken.

Concluderend

Gebruik niet zomaar supplementen onder het mom ‘baat het niet, dan schaadt het niet’, maar laat je informeren. Bij gebruik van een supplement kies je het best voor een product dat vitaminen en mineralen bevat zoals deze voorkomen in de voeding. Bij het gebruik van kruidenmiddelen is het belangrijk dat je kunt achterhalen hoe de plant verwerkt is en welke dosering je precies moet gebruiken. Door te kiezen voor een voedingssupplement van een betrouwbare producent, verklein je het risico op het gebruik van een product met verontreinigingen.

Bepaal echter eerst of je huidige voedingspatroon, leefstijl en gezondheid eventuele aanvulling van een specifieke voedingsstof noodzakelijk maakt of laat je hierover adviseren door een deskundige op dit gebied. Een eerste stap zou mijns inziens dan zijn om waar mogelijk de voeding aan te passen en deze volwaardig te maken. Een lange termijn oplossing die ook nog eens vriendelijk is voor je portemonnee.

Referenties

1. Overzicht regels voedingssupplementen en kruidenpreparaten | Voedingssupplementen en kruidenpreparaten | NVWA

2. Xenobiotica. 2014 May;44(5):480-8.

3. Physiol Behav. 2012 Oct 10;107(3):346-54.

4. J Nutr. 2015 Mar;145(3):572-8.

5. Am J Epidemiol. 2000 Jul 15;152(2):149-62.

6. Gedetineerden krijgen vitamines tegen agressie | Binnenland | AD.nl

7. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;(1):CD000980.

8. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Dec 19;12:CD006095.

Dit artikel is verschenen in het tijdschrift Medisch Dossier